Giải phẫu đa giác Willis: Vị trí, Hình ảnh, Chức năng
Đa giác Willis, còn được gọi là vòng động mạch não, là một mạng lưới các động mạch ở đáy não nối với nhau, tạo thành một vòng tuần hoàn máu quan trọng cho não bộ. Nó được đặt theo tên của nhà giải phẫu học người Anh Thomas Willis (1621 – 1675), người đầu tiên mô tả cấu trúc này vào năm 1664. Đa giác Willis đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp máu và dưỡng chất cho não, là cơ sở cho sự sống còn và hoạt động của con người.
1. Đa giác Willis là gì?

Đa giác Willis, còn được gọi là vòng Willis hoặc vòng động mạch não, là một vòng mạch máu hình thất giác (heptagon) nằm tại đáy não, được hình thành bởi hệ động mạch cảnh và hệ động mạch đốt sống.
- Hai động mạch cảnh trong: Cung cấp máu cho não trước.
- Hai động mạch đốt sống: Cung cấp máu cho não sau, thân não và tiểu não.
Đa giác Willis có vai trò quan trọng trong việc duy trì lưu thông máu đến não. Nó hoạt động như một vòng nối, cho phép máu chảy theo các hướng khác nhau nếu một trong các động mạch cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn. Điều này giúp ngăn ngừa đột quỵ và các tổn thương não khác.
2. Giải phẫu đa giác Willis
Vòng tuần hoàn đa giác Willis tạo ra sự cân bằng lưu lượng máu giữa 2 bên của não nếu 1 bên tuần hoàn bị tắc. Vòng tuần hoàn đa giác Willis đầy đủ liên quan đến giảm nguy cơ xuất huyết nội sọ sau khi dùng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch ở những bệnh nhân đột quỵ thiết máu não.
Tuy nhiên, đa giác Willis lại có nhiều biến thể giải phẫu trên cả nhóm dân số khỏe mạnh và có bệnh lý. Hơn nữa, các biến thể đa giác Willis không đầy đủ có liên quan đến tăng nguy cơ mắc bệnh lý mạch máu não.
Trong phần này, chính ta cùng tìm hiểu cấu trúc giải phẫu đa giác Willis đầy đủ cũng như các biến thể của nó:
2.1. Giải phẫu đa giác Willis đầy đủ
Đa giác Willis đầy đủ thường được mô tả như một hình thất giác (heptagon), với bảy cạnh được hình thành bởi các động mạch sau:
Vòng tuần hoàn trước:
- Động mạch cảnh trong trái và phải (ICA)
- Đoạn A1 của động mạch não trước trái và phải (ACA)
- Động mạch thông trước (ACOM)
Vòng tuần hoàn sau:
- Động mạch thông sau trái và phải (PCOM)
- Đoạn P1 của động mạch não sau trái và phải (PCA)
- Động mạch nền
Động mạch nền phân chia ở bờ trên của cầu não để tạo thành PCA trái và phải. Từ mỗi ICA, một PCOM phát sinh ở chất thủng trước và chạy ngược trở lại bể gian cuống để nối vào PCA cùng bên. Mỗi ICA cũng phát sinh ra một ACA. Các ACA được kết hợp bởi ACOM – một mạch máu nhỏ chạy trong bể giao thị (bên dưới lớp vỏ của thể chai) để hoàn thành vòng Willis.
Nhánh của vòng Willis cũng cung cấp máu cho giao thoa thị giác và các đoạn, ống dẫn, đáy não:
- Động mạch thể vân trung tâm (từ đoạn A1 của ACA). Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp máu cho các cấu trúc sâu bên trong não.
- Động mạch đục thủng đồi thị (thalamoperforating arteries) và đồi thị gối (thalamogeniculate arteries) là những mạch máu nhỏ phân nhánh từ động mạch não sau. Chúng có chức năng cung cấp máu cho các vùng quan trọng của não, bao gồm đồi thị và các cấu trúc lân cận khác.
- Các nhánh đục thủng (perforating branches) từ động mạch giao tiếp trước (anterior communicating artery – ACOM) là một nhóm các mạch máu nhỏ phân nhánh từ ACOM. Chúng có chức năng cung cấp máu cho các vùng quan trọng của não, bao gồm vùng dưới đồi, cuống tuyến yên và các phần của vùng thị giác.
2.2. Giải phẫu biến thể đa giác Willis
Cấu trúc của đa giác Willis có thể thay đổi ở mỗi người. Một số người có thể có thêm các nhánh động mạch nhỏ hoặc thiếu một trong các động mạch chính. Những biến thể này thường không ảnh hưởng đến chức năng của đa giác Willis, nhưng có thể quan trọng đối với các chuyên gia y tế khi chẩn đoán và điều trị các bệnh lý não bộ.
Một vòng đa giác Willis hoàn chỉnh (trong đó không có thành phần nào vắng mặt hoặc thiểu sản) chỉ được thấy ở 20 – 25% số cá thể. Các bất thường của tuần hoàn sau phổ biến hơn các biến thể của tuần hoàn trước và được thấy ở gần 50% mẫu giải phẫu.
Các biến thể đa giác Willis phổ biến có thể kể đến:
- Thiểu sản một hoặc cả hai PCOM ~30% (khoảng 25 – 34%)
- Thiểu sản hoặc không có đoạn A1 của ACA ~15% (khoảng 10 – 15%)
- Động mạch nối thông trước (ACOM) không có hoặc bị tác đôi ~12,5% (khoảng 10 – 15%)
- Thiểu sản hoặc không có đoạn P1 của động mạch PCA xuất phát từ động mạch cảnh trong. Đây là một biến thể giải phẫu được gọi là PCA của thai nhi (fetal PCA) ~20% (khoảng 17 – 25%)
- Giãn phình dạng phễu ở gốc động mạch thông sau (PCOM) ~10% (khoảng 5 – 15%)
Tình trạng bẩm sinh không có một hoặc cả hai động mạch cảnh trong (ICA) có thể xảy ra nhưng hiếm gặp. Nếu một ICA không có, các động mạch nối thông giữa động mạch cảnh trong thường xuất hiện trong hố yên (intrasellar) và có tỷ lệ mắc phình động mạch cao.
Nội dung và số liệu thống kế dùng trong phần này được tham khảo từ bài viết: Circle of Willis
3. Hình ảnh đa giác Willis trên CT
Để có thể hiểu rõ hơn về vị trí và hình dạng của đa giác Willis, chúng ta có thể sử dụng công nghệ chụp CT (Computed Tomography). Các hình ảnh này cung cấp cho chúng ta một cái nhìn toàn diện về cấu trúc này, từ đó giúp chẩn đoán và điều trị các vấn đề liên quan đến đa giác Willis.
Trong hình ảnh CT, đa giác Willis sẽ xuất hiện như một mạng lưới các đường sáng, tương ứng với các động mạch.

4. Hình ảnh đa giác Willis trên MRI
Ngoài việc sử dụng công nghệ CT, chúng ta cũng có thể sử dụng công nghệ MRI (Magnetic Resonance Imaging) để tìm hiểu giải phẫu đa giác Willis.
Trong hình ảnh MRI, đa giác Willis sẽ được hiển thị với chi tiết rõ ràng hơn, cho thấy các đường máu và các cung nối liền mạch. Chúng ta có thể nhìn thấy rõ hơn cách các động mạch hợp nhất với nhau để tạo thành đa giác Willis. Đồng thời, MRI còn cho phép chúng ta nhìn thấy các vùng não được cung cấp máu bởi đa giác Willis, giúp chẩn đoán và điều trị các vấn đề liên quan đến tuần hoàn máu não.

5. Đa giác Willis có mấy cạnh?
Số cạnh của đa giác Willis phụ thuộc vào cách xác định “cạnh”.
Theo cách hiểu thông thường về đa giác, đa giác Willis có 7 cạnh, bao gồm:
- Động mạch não trước trái và phải (2 cạnh)
- Động mạch thông trước
- Động mạch não sau trái và phải (2 cạnh)
- Động mạch thông sau trái và phải (2 cạnh)
Tuy nhiên, một số nhà giải phẫu học cũng cho rằng đa giác Willis có 8 cạnh, bao gồm cả động mạch nối sau. Động mạch nối sau kết nối hai động mạch đốt sống và tạo thành một vòng tròn hoàn chỉnh cho đa giác.
Do vậy, số cạnh của đa giác Willis có thể dao động từ 7 đến 8, tùy thuộc vào định nghĩa cụ thể được sử dụng.
Ngoài ra, cần lưu ý rằng cấu trúc của đa giác Willis có thể thay đổi ở mỗi người. Một số người có thể có thêm các nhánh động mạch nhỏ hoặc thiếu một trong các động mạch chính. Những biến thể này thường không ảnh hưởng đến chức năng của đa giác Willis, nhưng có thể quan trọng đối với các chuyên gia y tế khi chẩn đoán và điều trị các bệnh lý não bộ.
Có thể bạn quan tâm: Mã ICD rối loạn tiền đình
6. Đa giác Willis bao quanh vùng nào của đồi thị
Đa giác Willis không bao quanh bất kỳ vùng nào của đồi thị. Nó nằm ở dưới đáy não, trong hố gian cuống – một vùng lõm ở đáy não.
7. Chức năng của đa giác Willis
Chức năng chính của vòng nối Willis bao gồm:
- Cung cấp máu cho não: Vòng Willis đóng vai trò như một hệ thống dự phòng quan trọng, đảm bảo cung cấp máu liên tục cho não ngay cả khi một trong các động mạch chính bị tắc nghẽn hoặc hẹp.
- Điều hòa lưu lượng máu: Vòng Willis giúp điều hòa và phân phối lưu lượng máu đến các vùng khác nhau của não, đảm bảo mỗi vùng nhận đủ lượng máu cần thiết để hoạt động bình thường.
- Cân bằng áp lực máu: Vòng Willis giúp duy trì áp lực máu ổn định trong não, bảo vệ não khỏi những biến động áp lực có thể gây tổn thương.
8. Ý nghĩa của đa giác Willis
Đa giác Willis là một trong những cấu trúc quan trọng nhất của não, đảm bảo sự tuần hoàn máu và cung cấp dưỡng chất cho não bộ. Nó cho phép việc lưu thông máu liên tục và đều đặn, ngăn ngừa các biến chứng do thiếu máu và oxy như đột quỵ, đau đầu và rối loạn thần kinh.
Đa giác Willis cũng có ý nghĩa lâm sàng quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh liên quan đến tuần hoàn máu não. Việc hiểu rõ về cấu trúc và chức năng của đa giác Willis giúp cho các chuyên gia y tế có thể đưa ra các phác đồ điều trị hiệu quả, đồng thời dự đoán và ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn.

Tuy nhiên, không phải ai cũng có đa giác Willis hoàn chỉnh. Một số người có thể có các biến thể giải phẫu, chẳng hạn như thiếu một số động mạch nối thông hoặc các động mạch có kích thước nhỏ hơn bình thường. Những biến thể này có thể làm giảm khả năng bù trừ của đa giác Willis và làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Trên đây là những thông tin cơ bản về đa giác Willis, một cấu trúc quan trọng trong hệ thống tuần hoàn máu não. Đa giác Willis đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp máu và dưỡng chất cho não, đảm bảo sự hoạt động bình thường của não bộ.
Hy vọng rằng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về đa giác Willis và vai trò quan trọng của nó trong cơ thể con người. Để biết thêm thông tin chi tiết và chính xác, bạn nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế.
Có thể bạn quan tâm: Hamartoma đường mật là gì? Cách điều trị