Thang điểm SOFA nhiễm trùng huyết là gì? Cách tính
Nhiễm trùng huyết là một cấp cứu nội khoa có thể đe dọa đến tính mạng, xảy ra khi cơ thể phản ứng quá mức với nhiễm trùng. Nhiễm trùng ban đầu có thể xuất hiện từ phổi, hệ tiết niệu, hệ tiêu hóa. Để đánh giá mức độ nhiễm trùng huyết, cũng như độ suy cơ quan và tiên lượng tử vong, các bác sĩ sẽ dùng thang điểm SOFA. Cùng tìm hiểu thang điểm SOFA là gì và cách đánh giá thang điểm SOFA trong bài viết dưới đây.
1. Thang điểm SOFA là gì?
Nhiễm trùng huyết là một tình trạng nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng, xảy ra khi phản ứng của cơ thể đối với nhiễm trùng gây tổn hại lại cho chính các mô và cơ quan của cơ thể.
Bất cứ ai đều có bị nhiễm trùng huyết, nhưng tình trạng này hay xảy ra ở những người già, có sẵn bệnh nền hoặc trẻ em dưới 1 tuổi.
Khác với dấu hiệu nhiễm trùng khu trú tại một cơ quan, nhiễm trùng huyết biểu hiện tình trạng nhiễm trùng toàn thân, cấp tính và nặng nề hơn như sốt trên 38 độ C, rét run, thở nhanh, nhịp tim nhanh, nặng hơn nữa là chi lạnh, da nổi vân tím, tụt huyết áp và đặc là suy đa cơ quan phủ tạng.
Để chẩn đoán nhiễm trùng huyết dựa trên 2 yếu tố là có các dấu hiệu nhiễm trùng và thang điểm SOFA ≥2.
Điểm SOFA nền được coi là 0 ở những bệnh nhân không có suy phủ tạng từ trước.
Điểm SOFA ≥ 2 phản ánh nguy cơ tử vong tăng khoảng 10% trong nhóm bệnh nhân tại bệnh viện có nghi ngờ nhiễm trùng. Ngay cả những bệnh nhân chỉ có suy tạng nhẹ cũng có thể tiến triển xấu đi, nhấn mạnh sự nguy hiểm của tình trạng này và sự cần thiết phải can thiệp biện pháp thích hợp, nhanh chóng để giải quyết tình trạng nhiễm trùng huyết này.
Thang điểm SOFA thường được sử dụng tại khoa ICU, đối với những khoa cấp cứu hoặc khoa lưu bệnh (không phải ICU) người ta thường dùng thang điểm qSOFA (quick SOFA) để đánh giá nhanh nguy cơ nhiễm trùng huyết ở bệnh nhân có biểu hiện nhiễm trùng.
2. Thang điểm quick SOFA là gì?
Như đã nói ở trên, thang điểm quick SOFA là một công cụ hữu ích để đánh giá nguy cơ nặng và tử vong ở bệnh nhân nhiễm trùng. Thường được áp dụng trong các tình huống nghi ngờ hoặc có hội chứng nhiễm trùng nặng (sepsis) ngoại vi, trước khi đánh giá chi tiết hơn bằng SOFA.
Tiêu chí quick SOFA:
- Nhịp thở ≥ 22 lần/phút
- Thay đổi tri giác
- Huyết áp tâm thu ≤ 100mmHg
Tìm hiểu thêm: Mã ICD nhiễm trùng tiểu (nhiễm khuẩn đường tiết niệu)
3. Cách tính thang điểm SOFA
Để tính thang điểm SOFA cần chuẩn bị:
- Xét nghiệm: khí máu động mạch (đo lượng O2 và CO2 trong máu), xét nghiệm chỉ số tế bào máu (CTM), Bilirubin toàn phần, Creatinine trong máu.
- Đánh giá trên lâm sàng: glasgow (công cụ đánh giá ý thức của bệnh nhân), huyết áp trung bình, thuốc vận mạch (liều được tính là khi áp dụng ít nhất 1 giờ).
Thang điểm đánh giá SOFA được mô tả trong bảng sau:
| Tham số | 0 điểm | 1 điểm | 2 điểm | 3 điểm | 4 điểm |
| Pao2/FIO2 | ≥ 400 mmHg (53,3 kPa) | < 400 mmHg (53.3 kPa) | < 300 mmHg (26,7 kPa) với hỗ trợ hô hấp | < 200 mmHg (13,3 kPa) với hỗ trợ hô hấp | < 100 mmHg (13,3 kPa) với hỗ trợ hô hấp |
| Tiểu cầu | ≥ 150 × 103/mcL (≥ 150 ×109/L) | <150 × 103/mcL (<150 ×109/L) | <100 × 103/mcL (<100×109/L) | <50 × 103/mcL (<50 ×109/L) | <20 × 103/mcL (<20 ×109/L) |
| Bilirubin | < 1.2 mg/dL (20 micromole/L) | 1,2-1,9 mg/dL (20-32 micromole/L) | 2,0-5,9 mg/dL (33-101 micromole/L) | 6,0-11,9 mg/dL (102-204 micromol/L) | > 12.0 mg/dL (204 micromole/L) |
| Tim mạch (với các liều thuốc được cho dùng trong ≥ 1 tiếng) | MAP ≥ 70 mmHg | MAP < 70 mmHg | Dopamine < 5mcg/kg/phút
hoặc là Bất kỳ liều dobutamine nào |
Dopamine 5,1–15 mcg/kg/phút
hoặc là Epinephrine ≤ 0.1 mcg/kg/phút hoặc là Norepinephrine ≤ 0,1 mcg/kg/phút |
Dopamine > 15mcg/kg/phút
hoặc là Epinephrine > 0.1 mcg/kg/phút hoặc là Norepinephrine > 0,1 mcg/kg/phút |
| Điểm số theo Thang điểm hôn mê Glasgow | 15 điểm | 13-14 điểm | 10-12 điểm | 6-9 điểm | < 6 điểm |
| Creatinine | < 1.2 mg/dL (110 micromol/L) | 1,2-1,9 mg/dL (110-170 micromol/L) | 2,0-3,4 mg/dL (171-299 micromol/L) | 3,5-4,9 mg/dL (300-400 micromol/L) | > 5,0 mg/dL (440 micromol/L) |
| Lượng nước tiểu | < 500 mL/ngày | < 200 mL/ngày |
Chú thích:
MAP: huyết áp động mạch trung bình
FIO2 = phân suất oxy hít vào
PaO2 = áp suất riêng phần oxy động mạch.
kPa = kilopascal
4. Đánh giá thang điểm SOFA
Tiên lượng tử vong (TLTV) của bệnh nhân nhiễm trùng huyết theo thang điểm SOFA
| Điểm SOFA | TLTV cho SOFA lúc vào (%) | TLTV cho SOFA lúc cao nhất (%) | Điểm SOFA | TLTV cho SOFA lúc vào (%) | TLTV cho SOFA lúc cao nhất (%) |
| 0-1 | 0 | 0 | 8-9 | 33,3 | 26,3 |
| 2-3 | 6,4 | 1,5 | 10-11 | 50 | 45,8 |
| 4-5 | 20,2 | 6,7 | 12-13 | 95,2 | 80 |
| 6-7 | 21,5 | 18,2 | >14 | 95,2 | 89,7 |
5. Cách điều trị nhiễm trùng huyết
Điều trị nhiễm trùng bằng kháng sinh
Sử dụng kháng sinh sớm, tiêm tĩnh mạch với liều lượng phù hợp, bao phủ các tác nhân gây bệnh nghi ngờ.
Điều trị hồi sức tích cực
- Đảm bảo huyết áp và sự tưới máu tới các cơ quan ổn định: bù dịch tinh thể, dùng thuốc vận mạch, truyền albumin, hoặc truyền máu trong những trường hợp cần thiết.
- Thực hiện các can thiệp thủ thuật hoặc phẫu thuật nếu cần: thở máy cho bệnh nhân suy hô hấp, duy trì thuốc an thần, lọc máu cho các trường hợp suy thận hoặc toan hóa nặng.
Việc phát hiện và điều trị sớm nhiễm trùng huyết được coi là yếu tố tiên quyết giúp cải thiện hiệu quả điều trị. Vì vậy, cần tự trang bị cho mình kiến thức về bệnh lý này và đến gặp ngay bác sĩ nếu thấy có những biểu hiện đáng ngờ.
Có thể bạn quan tâm: Cách tính thang điểm VAS đánh giá đau
